Ненан Мотт — выдающийся художник и скульптор, чье творчество оказало значительное влияние на мировую искусствоведческую сцену. Сан ненан мотт включает в себя не только уважение к старшим, но и заботу о них. Нохчийн махкахь нохчийн.
Конкурс сочинений на тему: «Нохчийн мотт - ненан мотт»
Шаьш даггара ешна х1ара киншка, кху т1ехь нохчийн зудчун васт къегинчу седанах тера ду, оха и хьоьца дусту, элира цара. Цул т1аьхьа ас хийлазза а ешна и киншка, со даиманна а йоккхайийна, Къилбаседа а, Малхбузе а Кавказан къаьмнийн зударшна юккъехь «нохчийн зуда майрра, юьхь гойтуш лела, ша ц1ена а, оьзда а йолу дела» аьлла Казбегис аьллачу дешнех. И дешнаш аьллачул т1аьхьа 150 шо бен ца даьлла, нохчийн зудчунна и дешнаш ца дог1у тахана аьлларг вайн къоман мостаг1 ву. Дуьнент1ерчу кхечу къамнашка вайн сий дайта, вай ваьш, вешан божарша сий дан деза вай.
Эрна ца аьлла, стаг харцхьа ваьлча доьзал телха, зуда харцхьа яьлча мохк телха. Вайн зударий ца мегаш белахь, вайн мохк телхина-кх, ткъа х1ун деш бу къонахий телхинчу махкахь? Со даима а цецйийлина нохчийн зудчун доьналлех, къонахаллех.
Дагалийцина х1ун до и х1ун хан яра? Вай юхадендаларна, вай дерриш а ца даларна, вайгахь адамалла йисарна нохчийн зудчунна декхарийлахь ду-кх вай. Шен букъах ворда а йина, шен белшах г1ортор а йина доьзална, махкана, вайна массарна а яцна-кх нохчийн зуда.
Цу т1е тахана Казбегис цуьнан хадийначу мехал лакха яцахь, лоха а ца хета суна и. Ас со а яц юьйцург, хьо а яц, амма нохчийн зуда ю. Со йоккхаера, сайца иштта къамел дан дуьненан дахаран зеделларг долуш йолу зуда сайна йовзарх.
Дика кхетара цуьнан дахарх а, ойланех а, дагахьбалламех а, хазахетарех а, восех а. Гора дуьнене шен хьежам а, адамалла а, юьхь а, муьлххачу х1уманан а, хиламан а мах хадо хьекъал а долуш зуда и хилар а. Далла бу хастам иштта зударий вайн болуш а, уьш алссам болуш а.
Сан ойланца ца дог1ура Зураа боху цхьаццадерг: «Со турпалхо яц. Со нохчийн зуда ю, нана а ю, денана а ю, лор а ю. Тхан доьзалехь цкъа а ца хилла ц1арна лелош х1умнаш, суна а ца еза и ц1е.
Со дуьнен т1е а яьлла халчу хенахь, яха а яьхна халчу хенахь, я х1инца а д1огара атта хан яц вай дехаш ерг. Х1ун дер ткъа, ишттачу дахаран зовкх Дала делла-кх суна. Со реза ю-кх цунна.
Амма со турпалхо яц, ца оьшу сох лаьцна яздан. Суна мохь тоха лаьара цуьнга: -Х1ей, нохчийн зуда! Хьо а турпалхо ца хилча, Шахбулатова Зайнап а турпалхо ца хилча, Дагаева Малика а турпалхо ца хилча, мичара бевлла аьлла хета шуна Дадин Айбикаг1ар, Гиххойн Таймасг1ахар?
Шу цаьрга нисделла, т1екхуьурш хьаьнга нисбала беза, шу турпалхой ца хилча?
Суна мохь тоха лаьара цуьнга: -Х1ей, нохчийн зуда! Хьо а турпалхо ца хилча, Шахбулатова Зайнап а турпалхо ца хилча, Дагаева Малика а турпалхо ца хилча, мичара бевлла аьлла хета шуна Дадин Айбикаг1ар, Гиххойн Таймасг1ахар? Шу цаьрга нисделла, т1екхуьурш хьаьнга нисбала беза, шу турпалхой ца хилча? Ас х1умма а ца элира, амма гуш ю-кх и нохчийн зудчун турпалалла… Луьра а, къиза а хан яра, къоман мостаг1ий бина махках баьхначуАптин а, Совдатан а доьзалехь йо1 Зураъ дуьнен т1е яьлларг. Лай к1елхьара зезагаш дахарна кечлуш долу хан, амма уьш цкъа а дага а дог1ур доцучу г1орийначу барака чохь, 1944-ч шеран апрелехь.
Везаш доьзалхо вацара аьлча бакъ хир дацара Аптин доьзалехь кхиъначу цхьайтта берах. Берриш а бара безаш а, оьшуш а, зама яра къиза, цуьнца къевссина доьзал хене баккха безара, озабезам хила йиш яцара цхьаьнгге а. Дена дика хаьара, шен доьзална дуьненан рицкъанна санна, церан хиндолчунна а ша декхарийлахь вуйла. Цундела ницкъ ма кхоччу доьшуьйтура цо шен берашка. Ша а вара иза ц1енна ламанан к1ант, шен дешан да волуш, къонахалла, доьналла долуш. Казахстанан хийрачу лаьтта д1авирзира иза, амма весет дисира, цундела лаа дацара кхеран доьзалехь ялхаммо лаккхара дешар чекхдаккхар.
Ишколе яхначу, хьийзина к1айн месаш йолчу, ч1ег1ардигна санна оьрсийн мотт хуучу йо1е цабезамца хьоьжура меттигерчу ишколера хьехархой, церан хьекъало т1е ца дуьтура, «адмаш дууш» болу нах иштта бу бохург. Кхунна дика дагайог1у, 1958-чу шарахь, нохчий юха бахийта бохуш, бухарчу къаьмнаша йина хилла митингаш. Иза даима а санна имперски боьхачу политикин ачо яра. Шен къинхьегамца вехачу стагана новкъа вацара ша санна волу къинхьегамхо. Кхиамца 8 класс чекхъяьккхина медучилище деша яхара йо1. Училище чекхъяьккхинчул т1аьхьа цхьана шарахь лоьран болх бира Шуьйтахь.
Дахар шен хорша доьрзуш дара. Къона лор дакъалоцуш яра к1оштан юкъараллин дахарехь. Х1ара юккъехь йолу Шуьйтара исбаьхьаллин коллектив евзаш яра республикехь а, луларчу мехкашкахь а. Амма шен хаарш лакхадаха 1алашо йоккха яра йоь1ан. Атта дацара нанна а, т1ехь да воцу йо1 Украине деша а хьажийна 1ен, делахь а, ден весет а, йо1ан лаам а бара иштта. Дуккхазза а шен хаарш т1едуза 1алашо йолуш Москвахь, Казанехь, Санкт-Петербургехь стажировкехь хилла Зураъ.
Миччахьа а дешарх доьзна долчу х1уманна жоьпаллица а хилла, даима а т1ехдика дешна, цундела шен балхаца доьзна долчух озалуш ца хилла, хаарш к1орггера долу дела. Т1емаш болуш а, д1абирзинчул т1аьхьа а гуманитарни организацешца белхаш бина. Шайн доьзалш а болуш ши к1ант ву.
Вай дуьненчу девлча, дуьне довза доладелча, вайна гонаха дуьххьара хезаш берг ненан мотт бу. Цу маттахь берана хеза ненан к1еда, аьхна дешнаш, дуьхьала дош дало берана ца хаахь а, деладаларца гойту цо шена цунах кхетар. Ма хазахетарца олу беро и дуьххьарлера, ненан дагна тамехь дешнаш. Нанас 1амадо бера нохчийн маттахь шен ойла даше ерзаян. Кху доккхачу дуьненахь бац аьлла хета суна адамийн маттах ненан мотт олуш.
Амма олу иза нохчийн маттах. Сан доьзалехь даима бара бекаш нохчийн мотт. Нанас башха ч1ог1а доцучу озаца буьйцура и мотт, делахь а цо меллаша аьлларг дагах а кхеташ дешнаш хуьлура. Со школе яхча евзира суна меттан к1оргалла.
Хьал долуш, аьхна бекаш, уьншарера схьабеана. Ас дозалла до иштта хьал долуш, аьхна, моз санна мерза болу нохчийн мотт сайн ненан мотт хиларх. Къоман истори вайн маттаца гучуйолу. Къоман истори хьал долуш мел хили а, хьал долуш бу ненан мотт. ХIокху дуьнен тIехь дуккха а къаьмнаш ду дехаш, хIораннан шен культура, Iадаташ, гIиллакхаш, ненан мотт бу.
Адам, мотт хьал долуш мел хили, хьекъале хуьлу. Шен хьежамаш, дог-ойла, шена Iаьткъинарг довзийта атта хуьлу. Ненан матто гергарчу нахаца йолу уьйр-марзо чIагIйо, къаьмнаш гергара до, ницкъ болуш до, шен хаарш а, культура а тIаьхьенашна йовзийта аьтто бо.
Последние записи в блогах
- Ответы : пожалуйста сочинение ненан мотт
- Нохчийн халкъан иллешкахь ненан васт сочинение 9 класс
- Петимат Халидовна Аюбова
- Сочинение по чеченскому языку ненан мотт кратко сочинение
- Популярное
Остались вопросы?
В Чечне объявили конкурс сочинений на чеченском языке "Ненан мотт – сан дозалла" для молодых учителей республики. Однако, поиск Ненан Мотт Дахаран Хазны не так прост, как может показаться. Конкурс сочинений на чеченском языке«Ненан мотт». Шен къам, шен мотт, наной а деза лараран билгало ю иза. Пусть Ненан Мотт Аганан Илли станет источником вдохновения и путеводной звездой в нашем развитии и росте. С 7 по 16 апреля обучающиеся старших классов готовили сочинения на конкурс «Лучшее сочинение на чеченском языке» по теме: «Ненан мотт-дахаран хазна».
«Бекалахь, ненан мотт, тахна»
Начало всех начал. Женщина - мать заслужила уважение у всех народов, но в чеченском обществе она поставлена в особое положение. В чеченской культуре мать - исток всех нравственных начал.
Его руки дрожали от волнения, когда он осмотрел свое произведение. Он улыбнулся, понимая, что это было его лучшее сочинение. Утром он отправил свой рассказ на литературный конкурс, и через несколько недель получил письмо о том, что его работа была отмечена жюри как лучшая. Александр был счастлив, его мечта сбылась.
Он понял, что вдохновение может прийти в любой момент, как вода из древнего фонтана, и что важно уметь поймать этот момент и воплотить его в своем творчестве. Таким образом, Александр понял, что ненан мотт сан дозалла — это не просто слова, это состояние души, когда ты находишься в состоянии творческого вдохновения и способен создать нечто по-настоящему великое. Мне нравится395 Не нравится237 Вариант 4 В тихой деревне, где время текло медленно, жила девушка по имени Мотт. Ее слова были как волшебство, способные оживить самые скучные истории и превратить их в захватывающие приключения. Однажды Мотт отправилась в долгое путешествие через горы и леса, чтобы найти свое истинное предназначение. В ее сердце горел огонь страсти к творчеству, и она стремилась найти вдохновение в самых неожиданных местах.
Во время своего путешествия она встретила мудрого старца, который рассказал ей о таинственном месте, известном как Сан Дозалла. Сан Дозалла был местом, где, по легенде, обитали духи и музы, способные вдохновить любого, кто осмелился войти в его священные врата. Мотт решила отправиться туда, чтобы найти ответы на свои вопросы и обрести новое творческое видение. Путешествие к Сан Дозалла было полным испытаний и опасностей, но Мотт не теряла надежды и веры в свои силы. Она преодолела все препятствия и наконец достигла своей цели. Внутри священных врат она обнаружила потрясающую красоту и величие, которые заставили ее сердце забиться сильнее.
Там, в Сан Дозалла, Мотт обрела новое видение искусства и литературы. Она поняла, что истинное вдохновение находится внутри нее самой, и что ей не нужно искать его в далеких местах. Она поняла, что ее слова и творения могут изменить мир вокруг нее, если она будет верить в свои силы и следовать своей страсти. По возвращении из Сан Дозалла Мотт стала известной как великая художница и писательница. Ее произведения вдохновляли многих и оставались в сердцах людей навсегда. Она поняла, что истинное вдохновение приходит изнутри, и что каждый человек способен на великие дела, если только найдет в себе силы и веру.
Таким образом, Мотт нашла свое истинное предназначение и обрела новое видение мира благодаря своему путешествию к Сан Дозалла. Ее история стала легендой, вдохновляющей многих на поиск своего собственного внутреннего света и силы. Мне нравится213 Не нравится157 Вариант 5 В тихой деревне, где время казалось замедленным, жила девочка по имени Мотт. Она была особенной, как и ее имя, которое звучало как музыка в ушах тех, кто его слышал. Мотт была обладательницей удивительного дара — она могла видеть то, что другие не могли. Ее глаза были открыты для тайн, скрытых от обычных глаз, и она видела мир в своей уникальной красоте.
Однажды, прогуливаясь по полям, Мотт заметила странное сияние в темном лесу. Она решила исследовать это явление и отправилась вглубь леса, следуя за светом. Путь был трудным, но Мотт не останавливалась, ведомая своим внутренним чувством. И вот, наконец, она вышла на поляну, где в центре стоял древний храм. В храме Мотт встретила старца, который рассказал ей о древней легенде о силе, способной изменить мир. Он рассказал ей о ненан мотт сан дозалла — древнем артефакте, способном пробудить в человеке его истинное предназначение.
Мотт была очарована этой историей и решила отправиться в поисках этого древнего сокровища. Ее путешествие было полно опасностей и испытаний, но Мотт не теряла надежды. Она встречала различных людей и существ, помогала им и училась у них. И в конце концов, благодаря своей отваге и настойчивости, она нашла ненан мотт сан дозалла. Когда Мотт держала в руках этот древний артефакт, она почувствовала, как его сила наполнила ее сердце.
Я считаю, что поиск Ненан Мотт Дахаран Хазны — это не только поиск сокровищ, но и поиск самого себя. Это путешествие, которое может изменить нашу жизнь навсегда. Мы можем узнать о себе много нового, победить свои страхи и преодолеть трудности. В конце концов, Ненан Мотт Дахаран Хазна — это не только место, но и символ нашей мечты и нашей жизни. Мы можем искать его всю жизнь, но главное — не потерять себя в этом поиске.
Закан-Юрт им. Саитова Бакаева Эльза. В своей работе ученица коснулась важной темы-значимости чеченского языка в жизни чеченского общества. Работы конкурсантов будут оцениваться по жанровому и языковому содержанию, а также грамотности сочинения.
Сочинение на тему нохчийн мотт на чеченском
| Сочинени ненан мотт | Кху доккхачу дуьненахь бац аьлла хета суна адамийн маттах ненан мотт олуш. |
| Ненан Мотт - Язык матери (родной язык). | В Чечне объявили конкурс сочинений на чеченском языке "Ненан мотт – сан дозалла" для молодых учителей республики. |
| В Грозном назвали победителей конкурса сочинений на чеченском языке | ИА Чечня Сегодня | Конкурс сочинений «Нохчийн мотт-ненан мотт» проводится в рамках реализации национального проекта «Образование», с целью популяризации чеченского языка, повышения интереса к изучению родного языка, престижа в глазах молодежи грамотного владения родным. |
Навигация по записям
- Наши партнёры
- Популярное
- Ненан мотт сан дозалла: много новых сочинений на тему
- Ненан мотт – хьо ду сан дахар! - Зама
- Сочинение на тему нохчийн мотт на чеченском
Гайрбекова М. "Нохчийн мотт – сан дозалла!"
Также считается, что ненан является символом силы и защиты, и его присутствие в округе означает благополучие и удачу. Сочинение по теме: По чеченскому языку ненан мотт кратко мотт, оьзда гІиллакхаш. Дуьххьара дош ала Іамош ерг а, цІенкъахь хьалхара гІулч яккха дуьххьара шен ховхачу куьйгаца вайн куьг схьалаьцнарг а нана ю. Ненах доьзна. Кхуьуш долчу чкъурана ненан мотт хьоьхуш хиларна, суна со ирсе хета. Ненан Мотт — это талантливый музыкант, который смог завоевать сердца слушателей своей уникальной музыкой.
Сочинение по чеченскому языку ненан мотт кратко сочинение
Предмет: Другие предметы, автор: sulimanovmagomedali2. Сочинение по теме Ненан мотт-аганан илли 8 класс План 1 Маттах ляцна дош 2 Ненан мотт аган иллица бовзуьта буьйцу 3Дерзор. «Ненан мотт» — это не просто слова, это команда к действию, мотивация к достижению успеха и постоянной борьбе за свои мечты. Мотт сан ненан мотт – это то, что делает нас непобедимыми и уникальными. Нохчийн махкахь нохчийн.
Остались вопросы?
Фестиваль-конкурс Бекалахъ, ненан мотт! Бекалахь, ненан мотт, тахна, Дуьнене машаре. Коьрта хаамаш: Ненан хьекъале хьажжина хуьлу оцу доьзалан хьекъал а, кхетам а Вуно деза а, сийлахь а... Словообразование имен существительных в чеченском литературном языке. Исраилова Я. Без регистрации!
Заведующая отделом краеведческой литературы Бабуева Х. Айдамирова «Ненан мотт» и Ш. Арсанукаева «Ненан мотт».
Я считаю, что поиск Ненан Мотт Дахаран Хазны — это не только поиск сокровищ, но и поиск самого себя. Это путешествие, которое может изменить нашу жизнь навсегда. Мы можем узнать о себе много нового, победить свои страхи и преодолеть трудности. В конце концов, Ненан Мотт Дахаран Хазна — это не только место, но и символ нашей мечты и нашей жизни. Мы можем искать его всю жизнь, но главное — не потерять себя в этом поиске.
I менавiта... Нохчийн пачхьалкх. Суна таханлера сайн къамелехь нохчийн шина поэтан стихашца ала луур дара: Цуруев Шарип, Касумов Сайд-Мохьмад а. Оцу шина поэто дуьйцург бакъ лору ас, церан стихаш даггара язйина хиларх теша со, суна дагах кхета уьш. Шарипан «Нохчийн мотт» боху стихотворени тхо студенташ долуш язйина ю. Университетан учахь, арахь а цхьаъ нохчийн маттахь вистхилча эхь ду моьттуш хан яр-кха и, оьрсийн мотт бийцича дозалла ду хеташ. Цхьаьнггера юхалург баьккхина бацара, Кхоьллина хилла и вайн дайша азаллехь. Ас лору дуьненчохь мел долу меттанаш. Цу маттахь нанас со дуьххьара хьаьстина. Цу маттахь некъа дош дадас а кхайкхийна, Цу матто уггар а гергарчу сан синна Со генахь цхьаъ висча дог ойла айина. Касумов Сайд-Мохьмадан, доций а долуш, дуккха а довха дешнаш ду нохчийн маттах лаьцна. Кегийрхошна лерина ду ала мегар ду уьш. Баккхийниш шайнччул дуьне гина бевлла, хиндерг цаьргахь дац, кегийрхошкахь ду. Реферат Истина и заблуждение 250 руб. Контрольная работа Истина и заблуждение 200 руб. Получить выполненную... Действительно, утверждают атеисты, как можно... Кхузахь «Даймохк» а, «Ненан мотт» а куьцана вовшах тасархьама далийна дац, амма Даймохк, Ненан мотт а цхьаьна бен хила йиш йолуш дац. Хьо муьлха къоман векал ву къасточех, уггар коьртачех цхьаъ, — мотт бу.
Остались вопросы?
Пусть Ненан Мотт Аганан Илли станет источником вдохновения и путеводной звездой в нашем развитии и росте. Ненан маттал деза хIума хила йиш яц къоман кхолламехь, хIунда аьлча, мотт байна къам дуьненан букъ тIера дIадов. Twitter В Чечне объявили конкурс сочинений на чеченском языке "Ненан мотт — сан дозалла" для молодых учителей республики.
В Грозном назвали победителей конкурса сочинений на чеченском языке
Эфирехь ю: «Мотт — халкъан хазна», — аьлла йолу передача. Ненан а, беран а марзо йоккха ю массо а исбаьхьаллел. И бакъдац. И ду цу шина а меттан цхьабосса бакъо хила еза бохург. Тахана вайн передачехь дакъа лоцуш ву Куршлойн районан «Машар» газетан коьрта редактор, яздархо, публицист — Кацаев Сайд-Хьасан. Сайд-Хьасан, дош хьоьга ду-кха. Нохчийн халкъан кица ду: «Мотт бу — халкъ ду, мотт бац — халкъ дац», — аьлла. Оцу дешнаша кхачош ду дерриге а. Нохчийн пачхьалкх.
Суна таханлера сайн къамелехь нохчийн шина поэтан стихашца ала луур дара: Цуруев Шарип, Касумов Сайд-Мохьмад а. Оцу шина поэто дуьйцург бакъ лору ас, церан стихаш даггара язйина хиларх теша со, суна дагах кхета уьш. Шарипан «Нохчийн мотт» боху стихотворени тхо студенташ долуш язйина ю. Университетан учахь, арахь а цхьаъ нохчийн маттахь вистхилча эхь ду моьттуш хан яр-кха и, оьрсийн мотт бийцича дозалла ду хеташ. Цхьаьнггера юхалург баьккхина бацара, Кхоьллина хилла и вайн дайша азаллехь. Ас лору дуьненчохь мел долу меттанаш.
Обучающиеся продемонстрировали высокий уровень знаний по чеченскому языку, творческие способности, умение изложить материал в нетрадиционных формах: в жанре рассказа, писма. По словам педагога Кубиевой Залины Бадрудиновны, каждая работа была уникальна, по-своему интересна, ребята проявили индивидуальность, яркость, образность и непосредственность.
Он повторял, что, «потеряв родную речь, мы перестанем существовать как нация». Педагог Залина Бадрудиновна каждый раз призывает всех придерживаться правил чеченского менталитета, бережно относиться к обычаям своего народа и умело передавать их подрастающему поколению.
Язык матери или родной язык? Считается, что судьба всякого народа неразрывно связана с судьбой языка, и если исчезает тот или иной язык, умирает нация, и потому по видимому не случайно что именно язык матери для чеченцев стал тем, что у других народов называется просто «родным языком».
Суна таханлера сайн къамелехь нохчийн шина поэтан стихашца ала луур дара: Цуруев Шарип, Касумов Сайд-Мохьмад а. Оцу шина поэто дуьйцург бакъ лору ас, церан стихаш даггара язйина хиларх теша со, суна дагах кхета уьш. Шарипан «Нохчийн мотт» боху стихотворени тхо студенташ долуш язйина ю. Университетан учахь, арахь а цхьаъ нохчийн маттахь вистхилча эхь ду моьттуш хан яр-кха и, оьрсийн мотт бийцича дозалла ду хеташ. Цхьаьнггера юхалург баьккхина бацара, Кхоьллина хилла и вайн дайша азаллехь. Ас лору дуьненчохь мел долу меттанаш. Цу маттахь нанас со дуьххьара хьаьстина. Цу маттахь некъа дош дадас а кхайкхийна, Цу матто уггар а гергарчу сан синна Со генахь цхьаъ висча дог ойла айина.
Касумов Сайд-Мохьмадан, доций а долуш, дуккха а довха дешнаш ду нохчийн маттах лаьцна. Кегийрхошна лерина ду ала мегар ду уьш. Баккхийниш шайнччул дуьне гина бевлла, хиндерг цаьргахь дац, кегийрхошкахь ду. Кхузахь «Даймохк» а, «Ненан мотт» а куьцана вовшах тасархьама далийна дац, амма Даймохк, Ненан мотт а цхьаьна бен хила йиш йолуш дац. Хьо муьлха къоман векал ву къасточех, уггар коьртачех цхьаъ, — мотт бу. Хьуна я хьан берана нохчийн мотт ца хаахь, хьо француз, испанхо милла кхиверг а ву, нохчи вац. Дуккха шераш ду хьо кхолларалийн балхахь волу.
Сочинение ненан мотт на чеченском языке
Кху доккхачу дуьненахь бац аьлла хета суна адамийн маттах ненан мотт олуш. Ненан маттал деза хIума хила йиш яц къоман кхолламехь, хIунда аьлча, мотт байна къам дуьненан букъ тIера дIадов. Нохчийн махкахь нохчийн. Оно должно быть написан про Великую Отечественную войну.
Навигация по записям
- НЕНАН МОТТ — НЕНАН СИЙ…
- Сочинение ненан мотт аганан илли 8 класс
- Сочинение на тему нохчийн мотт на чеченском
- Последние записи в блогах
- Предварительный просмотр:
- Свежие сочинения
Сочинение ненан мотт дахаран хазна
Существует в чеченском языке известное выражение «Ненан мотт - язык матери», которое охватывает весь комплекс этики, принципы нравственного поведения и представления о человеке и добре, которые должны переселиться от матери в детскую душу. Начало всех начал. Женщина - мать заслужила уважение у всех народов, но в чеченском обществе она поставлена в особое положение.
Вай нохчий ду. Веза-Воккхачу Далла кхоьллина вай нохчий: цо делла вайна нохчийн сибат; цо делла вайна нохчийн г1иллакхаш, ламасташ; цо белла вайна Нохчийн мотт! Со йинчу, х1ара дерриг а Дуьне вайна совг1атанна деллачу, вайн цхьаъ бен йоцчу, кхин хилла йишйоцчу сан Ненан мотт-х1ун хир ду цул деза, цул сийлахь,цул хьоме?!
Нохчийн мотт —вайн къоман аз ду, вайн къоман илли ду, вайн къомон назма ю. Ненан матто вай 1амадо Даймохк беза. Цо 1амадо вайна дуьненан а, адаман а хазалла йовза. Дуьйцийла йоццуш, шен мотт ца хуу стаг даима юьхь1аьржа хир ву, шен къоман хьалха хилла ца 1аш, кхечу къаьмнашна хьалха а, х1унда аьлча цунна евзар яц къоман синан к1оргенаш, бевзар бац цо луш болчу кхачанан чам. Муьлхха а стаг цу хьолехь хилар, яхь цахилар, ледара хилар ду.
Цу маьхькамашкахь и инзаре а, чолхе а хаарш, 1илманан баххаш т1ехь дешархошна д1алуш, хьоьхуш къахьоьгуш ву хьехархо. Заманан денна хийцалуш лаьттачу хьелашка хьаьжжина, Нохчийн Республикин Дешаран Минисерствос т1е а эцна, ч1аг1йина йолу керлачу программаша вайна, хьехархошна т1е декхар дуьллу ишколехь ненан мотт а, ненан меттан литература хьехаран г1уллакхаш кхин а тодан, лакхарчу т1ег1ан т1е даха а. Дешаран декъехь хуьлуш мел бакхий хийцамаш белахь а, хаарш д1адаларан а, т1еэцаран а, т1екхуьу чкъор кхетош-кхиоран кеп урок хилаза ца йолу.
Ткъа таханлерачу дийнахь пачхьалкхан т1едахкаршца ламасталлин йолчу урокан кеп хийцина, керлачу лехамашца д1аяхьа еза. Методика хийца еза, цу юккъе керла технологиш ялош. Хьехархочо урокана х1отточу 1алашонах, хоржучу коьчалх, нийса билгалдинчу методически некъех дозуш хуьлу цуьнан жам1аш а, 1аморан а, кхетош-кхиоран дикалла а.
Х1инцалера урокаш къаьсташ ю вовшахтохаран кепаш тайп-тайпана хиларца: семинараш, лекцеш, ловзарш, конференцеш и д1. Кхузахь а цхьацца кхачамбацарш хила тарло: билгалйинчу темин 1алашоне кхачарехь долу хаарш къасто цахаар, урокийн цхьацца долчу дакъошка тидам тоъал цахилар, дешархой дешарна т1еберзон хьелаш цакхоллар, урокан кхетош-кхиоран дакъа тидаме цалацар. Ткъа таханалерачу дийнахь, х1ора дешархо тидаме а лоцуш, урокашна т1ехьажам хила беза.
Х1инцалерачу урокан кеп билгалйийриг ду: хаарш даларан декъехь дан дезарг билгалдаккхар, дешархошна тоъал хаарш далар, тайп-тайпана болхбаран кепаш йовзийтар; 1амош долчуьнан чулацамца йог1у кепаш а, некъаш а харжар, дешрхошна кхачаме хаарш луш долу болх вовшахтохар, дагалаьцнарг кхиамца, дика жам1аш долуш чекхдериг хиларан тоьшалла а луш; ненан матте, 1амабаре лаам кхуллу 1аморан кепаш харжар. Урокехь дешархоша дечун нийса мах хадо хаар, муьлхачу жам1ашка сатийса йиш ю урокан юьхьехь д1ахаийтар; болх бан дог доуьйту хьелаш хилийта хьовсар, кху кепара юкъаметтигаш шайца йолу — хьехархо-дешархо, дешархо-дешархо, дешархо-хьехархо. Тахана хьехархо вац гуттар а дешархошна дийца дезарг.
Дешархой бу шайна хьалха лаьттачу хаттаршна жоьпаш лохуш, лехамийн новкъахь алссам къахьега дезаш. Вайн, хьехархойн декхар — уьш цу новкъа бахар, цаьрга шайн хаарш гулдайтар. Цхьана низамехь теманашца нисйинчу урокаша таро ло, х1ора темина хаттар къасто, цу темина йог1учу урокийн тайпанаш харжа, уьш вовшашца йоза.
Урок вовшах тухуш билгалдан деза: урокехь кхочушдан деза 1аморан а, кхетош-кхиоран а декхарш; дешархошна хаа деза, муьлхачу жам1ашка дог даха йиш ю, муьлхачу лакхене кхача йиш ю; керла тема йовзар халонга дерзон тарлуш хилар; йийцаре еш йолчу материалаца дог1у методически некъаш; 1аморехь оьшуш болу г1ирсаш; ц1ахь бечу белхан чулацам, барам, кхочушбаран кепаш. Урокан кеп хоржуш тидаме эца деза дешархойн хаарш. Ледара а, дика а доьшуш болу дешархой саццаза тидамехь латторо аьтто бийр бу сатийсинчу жам1ашка кхачарехь.
Тайп-тайпанчу белхийн кепех пайдаоьцуш вовшахтоьхначу уроко г1о дийр ду эвсаре а, пайде а хин йолчу кепара урокан хенах пайдаэца, дешархоша ц1ахь дечу дешаран барам харжа а. Уьш хила тарло: урок-тобанашкахь болх бар; урок-1аморан дарс; урок-кхетор; урок-гайтам; урок-проектни хьесапаш кхочушдар; урок-талламаш бар. Иштта д1ахьош болчу балхо кхачаво х1инцалерачу лехамашка, кхиадо юкъара дешаран дараш а, хаарш а УУД.
Кху кепара болх баро г1о до хьехаран шайн зеделла ц1ераш, технологин кепаш юкъаяло: кхиош-1аморан, могашалла ларъяран, информационно-коммуникационни, 1оттабаккхаман-диалогин, дешаран проектированин, интерактивни технологеш и. Нохчийн меттан хьехархошна царех пайдаэца хало ду, х1унда аьлча т1ехьажа г1ирс бац, интернет чохь а нохчийн маттахь хаамаш к1еззиг бу. Делахь а, массо хьехархо лехамехь хила веза, массо аг1ор керлачунна т1екхиа г1ерташ.
Хьехархочо ша проблемни хьал а кхуллуш, иза кхочушдаран некъ лахар, гайтар. Масала: хьехархочо жима дийцар деша доладо дешархошна, царна уггар хазделлачу меттехь соцунг1а а йой, т1едиллар до царна, аш муха чекхдоккхур дара и дийцар шаьш хилча цуьнан автор. И тайпа болх д1абахьа мегар ду дешархой шина тобане бекъна, х1ора тобано шен дийцаран чаккхенан кеп юьйцуш.
Цул т1аьхь хьехархочо деригге а дийцар д1адоьшу.
Ала деза, къоман уггаре а еза, уггаре а сийлахь хазна ю оцу къоман Мотт. Буьйцучу маттаций бен цхьа а х1ума дийца йиш яц вайн, цхьана а х1уманах лаьцна х1умма а ала а, дийца а адамийн таро хир яцара, буьйцуш болу аьзнийн мотт ца хилча.
Мотт- иза къоман са, адамаллин куьзга ду, массочу х1уманан а бух бу. Цуьнца доьзна ду халкъан дерриге а дахар: уьйраш, болх, гергарло, хазахетар, халахетар, сий, яхь, хьекъал, кхетам. Халкъан кица дало лаьа суна кхузахь: « Мотт бу-къам ду, мотт бац-къам дац».
Сецна бакъ ду, мотт вай лар ца бахь, цуьнан сий ца дахь, вай къоман сий дужур ду. Вай нохчий ду. Веза-Воккхачу Далла кхоьллина вай нохчий: цо делла вайна нохчийн сибат; цо делла вайна нохчийн г1иллакхаш, ламасташ; цо белла вайна Нохчийн мотт!